Το ξύλο ως δομικό υλικό στην Αρχαία Ελλάδα

Οι   εφαρμογές  του   ξύλου   στην  αρχαιότητα  για  διάφορες   κατασκευές   κάλυπταν

μεγάλο   εύρος .  Κατά   τους  αρχαϊκούς  αλλά   ιδίως  κατά   τους  κλασσικούς  και   τους

μετέπειτα  χρόνους, ναοί,  στοές, οικίες , πολλές  φορές κατασκευάζονταν  από ξύλο  εξ ’

ολοκλήρου  ή  εν μέρει  όπως για παράδειγμα  για θεμελιώσεις,  ξυλοδεσιές , πατώματα ,

πόρτες ,  παράθυρα ,  οροφές,  στέγες   κ.α ..

 

Η  χρήση   του   ξύλου ,  το  είδος,  τα   εργαλεία  κατεργασίας του , τρόποι και μέσα  συνδέσεως,  μεταφορά ς και  ανύψωσης 

 

Πηγές  γραπτών  πληροφοριών   είναι   οι   Μυκηναϊκές  ανεπίγραφες   πήλινες  πινακίδες

Γραμμικής  Β΄   Γραφής  από   την   Κρήτη ,  Πύλο,  Θήβες  κ.α .,  οι  αρχαίοι   συγγραφείς,  οι πάπυροι , οι οικοδομικές επιγραφές .  Σημειώνουμε πως συστηματική και  λεπτομερής  αποθήκευση  των  πληροφοριών  γιατην   χρήση  του   ξύλου  στην   αρχαιότητα   δεν   ευτυχήσαμε  να  έχουμε   ως  τώρα .  Έτσι   η αρχαία γνώση  για τι  ξύλο  και  τις ξύλινες παντός είδους κατασκευές  μας είναι  εν πολλοίς  άγνωστη , μόνο δε  αποσπασματικές  εργασίες  έχουν  δει  το  φως της  δημοσιότητας, όπως για την  ναυπηγική  και  τα  έπιπλα .

 Είδη  ξύλων 

 Από   τους   αρχαίους  συγγραφείς,  κυρίως  από   τον   Θεόφραστο ,  τον   Πλίνιο  και   τον  Βιτρούβιο  μας  γίνεται  γνωστό  ότι  αφενός οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν  ποικιλία  ξύλων για οικοδομικούς σκοπούς, αφετέρου  δε  γνώριζαν  ότι  τα  διάφορα  ξύλα  διέφεραν  ως  προς  την   σκληρότητα ,  την   διάρκεια ,  την   αντίσταση  στην  κάμψη   και   την   θλίψη ,  την υγροσκοπικότητα, δηλαδή  την  αντίδρασή  του ς  όταν  ήταν  εκτεθειμένα στην  υγρασία ή την  ξηρασία , καθώς επίσης και  την  διαφορετική  αξία  αναλόγως της  ηλικίας του  ή  την  εποχή  του  έτους κατά  την  κοπή  του , ή  και  αναλόγως  του τόπου  προέλευσής του . Χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες συνήθως το  ξύλο  ως  οικοδομική  ύλη   ή  ως  ερέψιμον  ύλη   δηλαδή  προς κατασκευή  ορόφων  ή  στεγών  από  τα  παρακάτω  δένδρα .

 Ακάνθης (ακακίας-σπανιότερη  χρήση )

Αμπέλου 

Αρίας (είδος  δρυός, κοινώς αρειά  ή  αγριομηλιά  ή  σόρβος )

Δρυός (δένδρο , ρουπάκι )

Εβένου  (βένιο  στην  Αττι κή , αρχοντόξυλο στην  Κρήτη )

Ελαίας (αγριελιάς)

Ελάτης

Ερινέου  (αγριοσυκιάς)

Θυίας (είδος  κέδρου  της Αφρικής με   ευχάριστη  οσμή )

Καρυάς (καρυδιά)

Κέδρου  (ασιατικό  κέδρο )

Κρανείας (κρανεία )

Κυπαρίσσου 

Λωτού 

Μελίας (μελιός, δεσποτάκι )

Μίλου  (σμίλαξ , fraxus)

Οξυάς 

Πεύκη  ή  πιτύος (λαρτζίνο, αγριόπευκο )

Πρίνου  (πουρνάρι )

Πτελέας (φτε λιά, καραγάτσι)

Πύξου  (πυξάρι , τσιμισίρι )

Συκαμίνου  (σκαμνιά)

Φιλύρας (φλαμούρι)

Φοίνικος (φοινικιά )

 

Προέλευση των ξύλων

    Οι  αρχαίοι  Έλληνες γνώριζαν πολύ  καλά  τα  είδη  των  ξύλων , την σκληρότητά τους,

την  διάρκεια  καθώς και  την  ποιότητα  ανάλογα  με την  περιοχή  (στην Ελλάδα ) και  την

χώρα  προέλευσης τους. Η προμήθεια ξυλείας(ευθείας) μεγάλων  διαστάσεων για δημόσια

έργα γινόταν από   μακρινές  περιοχές .  Κατά  τον  Θεόφραστο  άριστη  ξυλεία  για τεκτονικούς

 σκοπούς ήταν η Μακεδονική, διότι   ήταν  λεία   και    αστραβής.  Μετά   από   αυτή ,  ήταν  η   Ποντική  (Ποντιακή )  στη  συνέχεια  από  τον  Ρύνδακα  ποταμό  (της Δυτικής Μ . Ασίας, ο  σημερινός Αδρανός) και ακολούθως η  Αινιανική (Φθιώτιδος). Οι  χειρότερες  όλων  ήταν η  Παρνασσιακή και  η Ευβοϊκή  γιατί ήταν  οζώδης  και  εύσηπτη

Ειδικά   η  Μακεδονική   χρησιμοποιούνταν  και   για  ναυπηγικούς  σκοπούς, όπως 

αναφέρεται  από  τους αρχαίους συγγραφείς και  τις επιγραφές

.Ξυλεία  εξάγονταν  για οικοδομικούς  σκοπούς  από   την   Κόρινθο ,  τη   Σικυώνα ,  Αρκαδία ,  Ζάκυνθο ,  Κρήτη ,

Κάρπαθο , Μίλητο , Μ .Ασία, Κύπρο , Συρία , από  τη  Θουρία  Σικελίας , ακόμα  και  από  τη

Κύρνο  (Κορσικής), τα  οποία  θαυμάζονταν για  το  μεγάλο  μήκος τους

 Σχήματα  δομικού ξύλου και διαστάσεις.

Κυριότερες   πηγές  είναι  ο   Θεόφραστος και   ο  Πολυδεύκης,  οι  επιγραφές  του  Ερεχθείου   Αθηνών,  της   Δήλου,  της  Ελευσίνας,  ο   Σοφοκλής,  ο   Αριστοφάνης,  ο  Πλάτων , ο  Πίνδαρος, ο  Ησύχιος κ.α .

 Οι  αρχαίοι  Έλληνες  όταν μεταχειρίζονταν  τα  άξεστα τα  ονόμαζαν  στρογγυλά   ή γόγγυλα  ,  τα   δε   πριονισμένα   τα   έλεγαν    σχιστά    και   άλλοτε   πελεκητά   , δηλαδή ξεχονδρισμένα  με πέλεκη , και  αναλόγως των  σχιστών  ή  πελεκητών  πλευρών   τους τα ονόμαζαν   τετράγωνα -  τετράτομα »,   τρίτομα  ,  ημίτονα  .  Τα   εφοδιασμένα  με ορθογώνια  εγκοπή (πατούρα )  ήταν  τα    παράτομα    ή   παρατετμημένα  ,   απότομα   ή αποτετμημένα  ήταν  στα  σχισμένα ξύλα , μικρών διαστάσεων (δύο  έως πέντε πήχεων ). Τόμους   ονόμαζαν   τα   τμήματα  των   ξύλων   γενικά .  Στην  επιγραφή   της  Ελευσίνας αναφέρονται και  ξύλα  μονόβολα  και   δίβολα   δηλαδή  αποτελούμενα  από  ένα ή  δύο τεμάχια . Τα συναρμοζόμενα  με εντορμιες τεμάχια (πατούρα , γκινισιά) ονομάζονταν από  τους αρχαίους  πηκτά ,  σύμπηκτα  ή   ενήλατα    Ο  Διόδωρος  ο   Σικελιώτης  (XIX,58) ιδιαιτέρως  αναφέρει    δια   το   κάλλος  και   το μέγεθος   αυτών ,  αναφερόμενο ς   στα   προερχόμενα   από   τον   Λίβανο   της  Συρίας  ξύλα  κέδρου  και  κυπαρίσσου .   Ποιες ήταν ακριβώς οι διαστάσεις των  ξύλων  οι  πληροφορίες μας προέρχονται όχι  κυρίως  από   τους  συγγραφείς,  όσο   από  τις  επιγραφές   στα   μνημεία .  Ο Θεόφραστος θεωρεί   μεγάλου   μήκους  τα    δωδεκαπηχη    (=5.88m)από   ακακίες της  Αιγύπτου .  Στην  επιγραφή   της  Δήλου αναφέρεται   ξύλο   ελάτινο   μήκους 18 πήχεων (=8.82m). Άλλη  επιγραφή  από  την  Αθήνα(Ερεχθείου ) αναφέρει  ξύλα  24 ποδών   (=7.84m), επιγραφή  της Επιδαύρου ξύλα   στρογγυλά   μήκους 24 ποδών  (=7.84m). Άλλη   από   τη   Δήλο δοκό  μήκους 16 πήχεων  (=7.84μ),άλλη  από  τα  Δήλο υ επίσης, ξύλα  16 πήχεων   (=7.84μ) ως και   ξύλα  μήκους  14 πήχεων  (=6.86μ). Συνηθισμένα ξύλα  μήκους 12 πήχεων  (=5.88m) ήταν  τα ελάτινα , κέδρινα  και  δρύινα. Το  ίδιο  μήκος είχα  και  τα  ξύλα  για τους  σφηκίσκουςτων  τέκτων της  στέγης.

 Αναφέρονται  επίσης στις επιγραφές δοκοί   ενδεκάπηχεις  (=5.39m)συχνά σανίδες πτελέινες μήκους 16 ποδών  (=5.23m) σανίδες 15 ποδών  (=4.90m), ξύλα  σχιστά μήκους 12 ποδών  (=3.924μ) σανίδ ες μήκους 10  ποδών  (=3.127μ) και  πολλά  άλλα  μικρότερων  διαστάσεων .  Από   την  επιγραφή   του  346 π.Χ. που   αφορά   την  σκευοθήκη  στον   Πειραιά   του αρχιτέκτονα  Φίλωνα από  την  Ελευσίνα, γνωρίζουμε για τις μεγάλες διατομές  των ξύλων  των  στεγών  των  δημοσίων  οικοδομημάτων , τη  σύνθεση καθώς και  τις ονομασίες μιας ξύλινης αρχαίας στέγης. Τα ξύλινα εσωτερικά   επιστύλια   και  οι  μεσομναι   είχαν  πλάτος 0.82m και  ύψος 0.738m. Τα  κορυφαία   ξύλα  της στέγης (κορφιάδες ) είχαν  πλά τ ος 0.572m Οι   σφηκίσκοι  τα  μεγάλα  κεκλημένα  ξύλα της στέγης (οι αμοίβοντες  του  Ομήρου είχαν  πάχος 0.205m και πλάτος 0.307m.

Τις διατομές  των  κορυφαίων  ξύλων  των  στεγών μερικών  ναώ ν τις συνά γουμε από  τις διαστάσεις των  υποδοχών  στήριξης των  ξύλων, ( δοκοθήκαι  κατά  τις επιγραφές), επί  των  αντιθημάτων  των  ορθοστατών  των  αετωμάτων . Στον  Παρθενώνα μια   κερκιδιαία   δηλαδή  ενδιάμεσος μεταξύ της κορυφαίας και  του κάτω  άκρου  του αετώματος τραπεζιόσχημος δοκοθήκη  έχει  διαστάσεις, πλάτος 0.90m,

και  ύψη  αντιστοίχως  0.63m και  0.42m. Στο  Ερέχθειο  η  κορυφαία  δοκοθήκη  της   Βορείου  διατηρήθηκε  έχει   πλάτος 0.765m και ύψος 0.645m .Στο ναό του Ηφαίστου ,  το  ονομαζόμενο Θησείο , η  ανατολική πεντάπλευρος δοκοθήκη  του  κορυφαίου  ξύλου  έχει  πλάτος 0.36m και   στο  μέσο   ύψος 0.39m Στο   ναό  του   Ποσειδώνα   στο   Σούνιο ,  η κορυφαία   έχει   πλάτος 0.50m και   ύψος 0.37m Στον   εν   Στράτω  (Ακαρνανίας)ναό  του Διός, η  κορυφαία έχει  πλάτος 0.615m και  ύψος 0.60m.

 Ειδική  χρήση  του κάθε  ξύλου

Η δρυς,

την  οποία διέκριναν  σε πολλά  είδη  (φηγός, αρία, πρίνος κ.α .),ήταν  κατά  τον Θεόφραστο    δυσεργότατη  ,  δηλαδή   κατεργαζόταν   πολύ   δύσκολα ,  χρησιμοποιήθηκε στην  οικοδομία , είτε ναών ολόκληρων ,  είτε  ειδικότερα  για στύλους, κατόφλια, τετράξυλα  (κάσσες)  και   ανώφλια   θυρών ,  οβελίσκους (όρθια  ξύλα   ή   αντίζυγα δρυφάντων ), στέγες ,  ακόμη   και  για  υπόγειες   κατασκευές ,  για ενδέσμους   δηλαδή  ξυλοδεσιές  και  την  ναυπηγική. Η αρία και  πρίνος είναι  δύο  είδη δρυός.

 Η αρία

κατά  τον  Θεόφραστο  ήταν  δύσκολο στην   κατεργασία  του   και   χρησιμοποιούντα ν  στις  οικοδομές ,  αλλά   κυρίως  για  τις στρόφιγγες  πολυτελών  θυρών , άξονες  τροχών , σφήνες, και  λαβές εργαλείων (στειλιάρι ).

 Η κρανεία  (κρανειά ) ,

είχε ξύλο  στερεότατο , χρησιμοποιούταν  για   τύλου ς   (καβίλιες ), τα 

εμπόλια    των   κιόνων ,  όπως  για  παράδειγμα   του  Παρθενώνα ,  του   ναού   του  Ποσειδώνος  στο  Σούνιο , όπως επίσης και  για θυρώματα .

 Η συκή  και  ερινέος (αγριοσυκιά)

 έδιναν  μεν  ισχυρό  ξύλο  όχι  για οριζόντι ες  δοκούς,

αλλά  για όρθια  στηρίγματα, και  κυρίως για ικριώματα  οικοδομών .

 Η  συκάμινος (σκαμνιά) ,

το   ξύλο   της  οποίας  κατά  τον   Θεόφραστο , ¨μετά   τα  κυπαριττινά  και  τα  θυώδη  (…) ασαπέστατον  και  ισχυρό άμα  και  εύεργον ¨

 Η φιλύρα  (φλαμούρι )

παρείχε πολύ  μακρύ  ξύλο  και  χρησιμοποιήθηκε κυρίως στις θύρες

και  στις οροφές .

 Η θυια

 (είδος κυπαρισσιού με ευώδες  ξύλο ) αναφέρετε  από  τον  Όμηρο  και  ήταν  ξύλο

πολυτελείας  για την  κατασκευή  ορόφων και  θυρών .

 Ο κέδρος

 του Λιβάνου , του Ταύρου, Β. Αφρικής  και  Κρήτης, ήταν πολύτιμος γιατί είχε

μεγάλη  διάρκεια  ζωής και  μεγάλες  διαστάσεις. Χρήσιμο  στην  οικοδομία , στήριξη  βαρών

όταν  τοποθετούνταν   οριζόντια  σε  πατώματα   και  οροφές   αλλά  και   για  κλίμακες 

(σκάλες ),πόρτες και  εμπόλια . Είδος κέδρου  θεωρού σαν και  τον  Άρκευθο  (αγριοκυπαρίσσι ) επειδή  φυόταν  κοντά  του , με ξύλο  άσηπτο  και  με μεγάλη  αντοχή  στο  νερό .

 Η  πεύκη

  χρησιμοποιούντα ν  για   τους  ίδιους  σκοπούς  με  τον   κέδρο ,  κατάλληλη   για

πλάγιες κατακόρυφες  και  οριζόντιες  θέσεις, κυρίως για ναυπηγικού ς σκοπούς και  είχε

το  προτέρημα  να κολλά  εύκολα .

 Η  ελάτη

  κατά   τον   Θεόφραστ ο    πυκνότατον   ξύλον ,  ανθεκτικόν   καί   διαρκές,  αλλά 

προσβαλλόμενο   από   τήν   τερηδόνα (ξυλοσκούληκο -σαράκι ),  χρησίμευ ε  κυρ ί ως  για

δοκούς οροφής, στέγες  αλλά  και  θύρες.

Της  κυπαρίσσου το   ξύλο ,  έχοντας  εξαιρετική   αντοχή  στον   χρόνο ,  στην   υγρασία ,  τη

σήψη  και δίνοντας μεγάλου  μήκους ξύλα  είχε εξέχουσα  θέση  όπως και  ο  κέδρος στην 

οικοδομία , τις στέγες , τις  οροφές , τα  εμπόλια  και  τις θύρες.

Η πτελέα

 (φτελιά , καραγάτσι)έδιδε  ξύλο  άσηπτο  στον  αέρα , ίσιο  και  με μεγάλη διάρκεια .

Χρησιμοποιούνταν  στην  οικοδομική ,  για  πολυτελή   θυρώματα ,  αντίζυγα  θυρών ,

κιγκλίδας (κάγκελα )  και  στροφείς   θυρών ,  φατνώματα  οροφών ,  τροχαλίες,  τροχούς

αμαξών ,  λαβές  εργαλείων  (στειλιάρια )  και   γόμφους (μεγάλου   μεγέθους,  σφηνοειδή

καρφιά και  σφήνες).

Η πύξος

 (πυξάρι , τσιμισίρι ),ξύλο άσηπτο  κατά  τον  Θεόφραστο , χρησιμοποιήθηκε για

ξυλολαβές  εργαλείων ,  στρόφιγγες  (στροφείς)και   ευρέως  από   τους  αρχαίους  Έλληνες 

κατά  τις επιγραφές για θυρώματα ,οροφές , φάλαγγες (κατρακύλια).   

Η  καρυά

(καρυδιά ),  ιδίως  η   ευβοϊκή ,  ξύλο   στερεό   και   με  διάρκεια   στο   χρόνο ,

χρησιμοποιήθηκε  για  υπόγειες   κατασκευές ,  οροφές   και  σανιδώμα τα  επειδή   παρείχ ε 

μακριές δοκούς. Οι  αρχαίοι  είχαν  προσέξει  μια  ιδιαιτερότητα  στο  ξύλο της καρυδιάς, 

ότι  προανήγγειλε   με   κρότο   την  ρήξη.

Η  οξυά

,  το  ξύλο   της  οποίας  ύμνησε  ο   Θεόφραστος  επειδή   δε  σαπίζει  στο   νερό ,  και

μάλλον   βελτιώνεται   από   την   υγρασία ,  χρησιμοποιήθηκε  κυρίως  για  υπερείσματα 

(υποστηρίγματα ) και  γόμφους. 

Η ελαία

 (ήμερη  και  άγρια ) δεν  προσβάλλεται  από  το  σαράκι  και χρησιμοποιήθηκε για

μακριές  δοκούς, κατακόρυφους πασσάλους, όχι  όμως για μεγάλες οριζόντιες  δοκούς.

Επίσης  στη   ξυλοδεσιά   των   πλίθινων   τειχών ,  για  σφήνες,  εμπόλια   και   ξυλολαβές 

(στειλάρια ).

Η  μελία

 (μελιά ,  δεσποτάκι )  παρέχει   ξύλο   ακατέργαστο   χρησιμοποιήθηκε  από   τα 

Ομηρικά   ήδη   χρόνια

  για  κατώφλια   και   άλλα   μέρη   θυρών ,  κανονίδας  (κανών ,

χάρακας), ξυλολαβές εργαλείων  και  γόμφους. 

Η μίλος

 αναφέρεται από  τον  Θεόφραστο  ¨ξυλοχρώματος μελανού ¨ μεν  στην  Αρκαδία ,

¨ξανθό  όμοιον κέδρω ¨ στην Ιδή  της  Κρήτης. Χρησιμοποιήθηκε σε επενδύσεις κιβωτίων

και  υποβάθρων ως παρακολλήματα  , όπως ονομάζει  ο Θεόφραστος τους σημερινούς 

καπλαμάδες.

Η  άκανθα

 (ακακία)  παρείχε   ξύλα  άσηπτα ,  ιδίως  η   μέλανας  της  κάτω   Αιγύπτου  και

πολύ  ισχυρά , ακατάλληλα  λόγω  του  μεγάλου  μήκους τους (δώδεκα πήχη ) για οροφές 

και  κατά  τον  Ηροδότουστην ναυπηγική.

Ο  φοίνιξ

 (φοινικιά )  συνηθισμένο  δένδρο   της  Ανατολής   παρείχε   μαλακά   μεν ,  αλλά 

ισχυρά  ξύλα  κατάλληλα  κυρίως για στύλους. Από  την  επιγραφή  της Δήλου μας γίνεται

γνωστό ότι  χρησιμοποιήθηκε το  ξύλο  του  φοίνικος για την παρασκευή  ¨παραδειγμάτω ¨, μοντέλων .

 Η  άμπελος

  έδιδε   ξύλο   σκληρό   και  διαρκές,  χρησιμοποιήθηκε  παλαιότερα   για οικοδομικούς σκοπούς, όπως για παράδειγμα  την  κατασκευή  κιόνωνκαι  κλιμάκων. Αργότερα  η χρήση  του  ξύλου  της  αμπέλου  εγκαταλείφτηκε.

 Ο λωτός

,ένα  μικρό  δένδρο  της Λιβύης παρείχε  ξύλο  μελανό , πολύ  μεγάλης διάρκειας και

άσηπτο .  Χρησιμοποιήθηκε  επίσης  για  διακοσμητικούς  σκοπούς (καπλαμάδες )  και 

στροφείς θυρών.  

 Ο έβενος

,ο  οποίος έφθανε στην Ελλάδα  όπως και  σήμερα  από  τις Ινδίες  και  Αφρική 

(Αιθιοπία). Παρείχε ξύλο  μελανού χρώματος, πυκνό , στερεό , διαρκές και  άσηπτο . Λόγω

της  πολυτιμότητάς  του   χρησιμοποιήθηκε  μόνο   σε  πολυτελείς  κατ α σκευές  ,όπως  για

παράδειγμα  στον  ναό της Αρτέμιδος στην  Έφεσο  και  τη  Δήλο .

Προστασία ξύλου στην  Αρχαία Ελλάδα

    Από  τους  συγγραφείς και  τις επιγραφές γνωρίζουμε ότι  τόσο  για τους οικοδομικούς σκοπούς (ξυλοδεσιές ,  θύρες,  οροφές,  στέγες ),  όσο   και  για  λεπτουργικές   εργασίες

προορισμένα  ξύλα , τα άλειφαν  με πίσσα  για την  καλύτερη  διατήρησής τους, εφόσον προηγουμένως τα  έτριβαν  με άμμο. Από   τον   Βιτρούβιο μαθαίνουμε   επίσης  ότι   ως  προστατευτικό   των   ξύλων   κατά   της σήψης  χρησίμευε  και  το   ελαιώδες  έγχυμα   που   προερχόταν   από   την  εντεριώνη  του κέδρου , η  λεγόμενη   κεδρία , η  οποία  αναφέρεται  συχνά και  στους πάπυρους .

 

Τιμή των ξύλων

  Πληροφορίες για την τιμή  των  ξύλων  από  του ς  αρχαίους συγγραφείς δεν  υπάρχουν , οι ελάχιστες πληροφορίες που  υπάρχουν  μας παρέχονται από  τις επιγραφές .

 Μία από  αυτές, της Ελευσίνας, η  IG II2  1672, του  4 π.Χ. αιώνα, πληροφορούμαστε (στίχοι 146-147) ότι  κέδρινο  ξύλο , μήκους 12 ποδών  (= 3.924m), πλάτους 6 δακτύλων  (= 0.1226m)  και  πάχους 3 δακτύλων  (= 0.0613m), κόστιζε 70 δραχμές ,  δηλαδή  2.330 αρχαίες δραχμές το  κυβικό  μέτρο , τιμή  εξαπλάσια  του ξύλου  της φτελιάς, και τούτο - ίσως τα  κέδρινα  ξύλα  προέρχονταν  από  μακριά (Λίβανο , Ταύρο , Β. Αφρική ), τιμή  που  επιβάρυναν τα  μεγάλα  έξοδα  της μεταφοράς. Η ίδια επιγραφή  (στ. 152-153), σανίδες φτελιάς  μήκους 10 ποδών  (=3.27m),πλάτους 10 δακτύλων (=0.204m) και   πάχους 3 δακτύλων  (=0.061m) η  οξιά ήταν δραχμές 14, δηλαδή  350 δρχ /m . Στους  στίχους 152-153,153-154,156-157,169-170, σανίδες  από   φτελιά   αναλόγως  του

πάχους,  η   τιμή   ήταν  μεταξύ 140 και  314 δρχ /m  Η  ίδια   επιγραφή   αναφερόμενη   σε σχιστά  ξύλα μήκους 12 ποδών , πλάτους 10 δακτύλων  και  πάχους ½ ποδός, η  αξία έκαστος ήταν  32 δραχμές, δηλαδή  246δρχ /m. Η πολύτιμη  αυτή επιγραφή ,μας πληροφορεί  για την  τιμή  των   δοκών  , των   δοκίδων  , και  των   ιμάντων    της στέγης ότι  η  τιμή  ήταν  17 δραχμές  (στ.63) για κάθε  δοκό , 2 δραχμές (στ. 87) για κάθε δοκίδα  και  1 δραχμή  (στ.64) για κάθε ιμάντα . Τέλος στην  επιγραφή   της  Ελευσίνας  ότι   οι  μικρές   σανίδες μελίναι ,  δηλαδή   από   ξύλο  μελιάς, προοριζόμενες  για  κανονίδας  και   ζυγά θυρών  , η  τιμή  ήταν  17 δραχμές το  τεμάχιο  (στ.191), και κάθε κορμός κυπαρίσσου  όπου  δεν  αναφέρεται  το  μήκος, η  τιμή  ήταν  50 δραχμές. 

Οι  επιγραφές  της Δήλουπεριλαμβάνουν  λογαριασμούς των  ιεροποιών  του  ναού  του Απόλλωνος,  αναφέρουν   τιμές  ξύλων ,  αλλά   κατά   τεμάχια  χωρίς  να  αναφέρουν  διαστάσεις  και   έτσι   ο   καθορισμός   κυβικό   μέτρο  είναι   αδύνατον .  Στον   στίχο 37, της υπ’αριθμόν 366 επιγραφής  λέγεται   ότι   αγοράστηκαν   από   τον  ¨ παρά   Αριστοφάνους  ξύλα  (οξ )ύινα  προς 3 δραχμές   έκαστο .  Στον   στίχο  38,39 και  40 δε   γίνεται  μνεία  προμήθειας  σφηνίσκων   , δηλαδή  των  κεκλιμένων ξύλων  των  τεκτών της στέγης άλλων  μεν  προς 13.50 δραχμές  ή  14 δραχμές το  τεμάχιο  και άλλων  προς 10 δραχμές μόνο. Η προμήθεια  δρύινων  ξύλων προς 7,30 δρχ  και   καλαμίδων 2 προς 1 δρχ  το  τεμάχιο . Από  την  επιγραφή  370 της Δήλου  πληροφορούμαστε ότι  ξύλα , όχι  ρητά  ονομαζόμενα ,

μήκους 7,84 m αγοράσθηκαν  αντί  16 δρχ  το  τεμάχιο , και  η υπ.αρ. 403 (IG X,3) επιγραφή  αναφέρει  α) δοκών  στρογγυλών  10 πήχεων  η  τιμή ήταν 10 δρχ   κατά  τεμάχιο  και  β ) η

τιμή  κάθε ελάτινου  σφηνίσκου  προς 27δρχ  και άλλου  22δρχ .

 Από  άλλη  επιγραφή της Δήλου του  έτους 275/74 π.Χ . μαθαίνουμε ότι  ξύλα μήκους 7.84m η  τιμή  τους ήταν 70 δραχμές  του καθενός, δύο  δε  αλλά  μήκους 6.86 εστοίχιζαν το ένα  43 δρχ . και  το  άλλο  50 δρχ  Από  την  ίδια επιγραφή  μαθαίνουμε ότι  δοκοί  μήκους 4.90m στοίχιζε η  καθεμία  7 δραχμές   και  κάθε  δρύινος οβελίσκος 6 δραχμές .

Από   την  επιγραφή   της  Ελευσίνας του   έτους 329/8 π.Χ.  έχουμε  μία   σχετική ,  αλλά  ασαφή  πληροφορία . Για  την  προμήθεια  400  επι β λήτ ω ν   (τάβλες )η  τι μή  ήταν  40 δραχμές , δηλαδή  0.10 δραχμές  για κάθε τάβλα . Σε  αναλογία προς τα  καλύμματα  της επιγραφής της Σκευοθήκης, αυτές θα είχαν  περίπου  τις εξής διαστάσεις, πλάτος 0,110μ και  πάχος 0.018m. 

 Από τρεις επιγραφές  της Επιδαύρουτου 4ου-3αιώνα  π.Χ.  πληροφορούμαστε  τα εξής:

Α . Κάθε στρογγυλό  ξύλο  (αγνώστου μήκους) κόστιζε 7 ή  6 δραχμές , δηλαδή  όσο και  οι

οκτάπηχες (=3.92m) δοκοί  της Δήλο υ.

Β. Ξύλα  (αγνώστου διατομής), η  τιμή  τους ήταν ανάλογη  με το  μήκος τους σύμφωνα  με τον  παρακάτω  πίνακα.

 Τα μήκους 24 ποδών δηλ . 7.85m αντί 12 δραχμές  κατά τεμάχιο

Τα μήκους 18 ποδών δηλ . 5.88m αντί   7 δραχμές  κατά τεμάχιο 

Τα μήκους 16 ποδών δηλ . 5.23m αντί   6 δραχμές  κατά τεμάχιο 

Τα μήκ ους 14 ποδών δηλ . 4.58m αντί   4 δραχμές  κατά τεμάχιο   , αναλόγως  την  ποιότητά   τους.

  Τέλος,  μια   άμαξα  πλήρης,  τετραγώνων   ξύλων  μήκους  22 ποδών ,  η   τιμή  ήταν  40 δραχμές κα ι  μήκους 23 ποδών  ήταν 48 δραχμές . Και  εδώ  ο  καθορισμός της αξίας ανά κυβικό  είναι αδύνατον .

 Η τιμή  των  δαπέδων , ξύλων  μήκους 3.27m ήταν  μεταξύ 3.50 και  6 δραχμών

 

Ο  τεχνίτης του ξύλου

 Κατά  την αρχαιότητα κάθε τεχνίτης, ονομαζόταν γενικά τέκτων , όμως ο  κατ’εξοχήν 

τέκτων    θεωρούνταν  ο   κατεργαζόμενος  το   ξύλο .  Ο  Όμηρος   τέκτονες χαρακτηρίζει τους  ναυπηγούς κυρίως  αλλά   και   τους  οικοδόμους.  Ο  Ευριπίδης χαρακτηριστικά αναφέρει   τέκτων  γαρ ων  έπρασσες ου  ξυλουργικά  . Ο Πλάτων ορίζει  ως  τεκτονικήν  την  τέχνην των  πριζόντων  και  τρυπόντων  και  ξεόντων και  τορνευόντων   και  γενικά τέκτονα  εννοεί  τον  ξυλουργόν , και  λακωνικά δίδει  τον ορισμό ,  τεκτονική , χρήσις  και  εργασία  περί  το  ξύλο  . Τέκτων  θεωρούνταν και  στην Ελληνιστική εποχή  κυρίως ο  κατασκευαστής στεγών . Από   επιγραφές πληροφορούμαστε  ότι   για  την   κατασκευή   της   στέγης  και   της εσωτερικής οροφής του Ερεχθείου , αναφέρονται ταυτόχρονα  τέκτονες   και   ξυλουργοί  και    πρισταί  .  Επίσης ,  και   κατά   τον   Γρηγόριο   Νύσσης(4 μ.Χ. αιώνα),  τέκτονες  ονομάζονταν και  οι  ξυλογλύπτες,  και  τέκτων εις ζώων φαντασίαν  το  ξύλο  εμόρφωσε .

Ημερομίσθιο  των ξυλουργών.

    Από  επιγραφές και  κυρ ί ως του  Ερεχθείου του  έτους 408/7 π.Χ. πληροφορούμαστε  ότι  το  ημερομίσθιο  του  τέκτονα  (πριστού , ξυλουργού  κλπ)  ήταν  περί  τα  τέλη  του  5 αιώνα

π.Χ. γενικά 1 δραχμή , όσο και  του  αρχιτέκτονα. Στο  τελευταίο  τρίτο  του    4ου π.Χ. αιώνα (329  π.Χ.)  τα   ημερομίσθια   είχαν   υψωθεί   και   διέφερ αν   κατά   ειδικότητα .  Από   την

επιγραφή   της  Ελευσίνας πληροφορούμαστε (στ 26/27) ότι   οι  εργαζόμενοι   στα   ξύλα , έπαιρναν  ημερομίσθιο  2 δραχμές και  3 οβολούς (=2 ½ δραχμές ), με τη διαφορά  ότι  ήταν

 οικόσιτοι , δηλαδή  ότι  η  διατροφή  ήταν εις βάρος τους. Στην ίδια επιγραφή  (στ.111) μαθαίνουμε επίσης  ότι  οι αποκεραμώσαντες την  πάροδον  του  τείχους  οικόσιτοι και  αυτοί   τέκτονες   έλαβα ν  ημερομίσθιο  2 δραχμές,  οι  δε πρισταί   οικόσιτοι  και   αυτοί , 3 δραχμές . 

Εργασία της κυρίας ΛΑΔΑ ΘΕΩΝΗΣ-ΝΙΚΟΛΕΤΑΣ    ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Επίβλεψη του  Δρ. ΚΑΚΑΡΑ ΙΩΑΝΝΗ

Το ξύλο και πως αυτό εφαρμόζεται στις σύγχρονες οικοδομές

"Κανένα δομικό υλικό δεν μπορεί να συγκριθεί με την ζεστασιά και την αρμονία που δίνει το ξύλο, είτε χρησιμοποιείται σαν κούφωμα, είτα σαν άλλο δομικό υλικό σε στέγες και σε πατώματα. Είναι πάντα ένα ζωντανό υλικό, που ζει μέσα στον χώρο μας που χρειάζεται όμως την φροντίδα μας για την συντήρησή του όπως κάθε ζωντανός οργανισμός"

Τα είδη ξυλείας

(Βασικές γνώσεις που οφείλουμε να έχουμε πριν κάνουμε οιαδήποτε εκλογή).

Τα προϊόντα του ξύλου χωρίζονται σε 2 κατηγορίες, την πριστή ξυλεία (πρωτογενή και δευτερογενή) και την βιομηχανική ξυλεία (κόντρα - πλακέ, νοβοπάν, MDF κλπ).

Η παραγωγή ποιοτικών ξύλων, ξεκινάει στο δάσος. Εκεί τα κομμένα καθαρίζονται, συγκεντρώνονται και προωθούνται στα πριστήρια, δηλ. στα εργοστάσια κοπής.

(Αξίζει να σημειωθεί ότι στη θέση των κομμένων δέντρων φυτεύονται σε όλες τις προηγμένες χώρες καινούργια, ώστε να αναπαραχθεί το δάσος και να αποκατασταθεί η φυσική ισορροπία, αλλά και να υπάρχει μετά από χρόνια νέο δάσος για υλοτόμηση.)

Μόνο, στις ΗΠΑ, τον μεγαλύτερο παραγωγό σκληρής ξυλείας στον κόσμο, η αναφύτευση έχει τον ρυθμό των 6.000.000 νέων δέντρων την ημέρα!!

Και έτσι σήμερα υπάρχει στη χώρα αυτή 70% περισσότερο δάσος σκληρής ξυλείας, απ' ότι πριν από 40 χρόνια. Στη Σουηδία και στην Φινλανδία, τις μεγαλύτερες παραγωγές ξυλείας στην Δυτική Ευρώπη, η ανάπτυξη των δασών έχει ρυθμό 10% μεγαλύτερο του ρυθμού υλοτόμησης, με κύκλο ζωής του εμπορικού ξύλου τα 70 - 120 χρόνια.

Φυσικά δεν είναι όλα ρόδινα στον πλανήτη μας. Η καταλήστευση των τροπικών δασών το μαρτυρά και στην χώρα μας. Αλλού υπάρχει ορθολογική διαχείριση, αλλού όχι. Η καταστροφή των δασών του Αγίου Όρους και του Άθωνα καθώς και σημαντικών τμημάτων της ελληνικής Ροδόπης είναι τα χειρότερα παραδείγματα.

Τα κομμένα, λοιπόν δέντρα, κόβονται ή ντανιάζονται είτε σαν αξεφάρδιστα (δηλ. με φλοιό στα χόντρητά τους), είτε σαν ξεφαδισμένα (με περισσότερα δηλαδή κοψίματα, γίνονται καθαρές τάβλες σε όλες τους τις πλευρές).

Ακολουθεί ο αερισμός και η ξήρανση, η οποία μπορεί να γίνει είτε με φυσικό - τρόπο (που διαρκεί μέχρι και 4 χρόνια), είτε τεχνητά (σε ξηραντήρια), με χρόνο ξήρανσης 7 έως 10 ημέρες.

Τίποτα σχεδόν δεν μένει ανεκμετάλλευτο από ένα κομμένο δέντρο. Η κορυφή μετατρέπεται συνήθως σε καυσόξυλα, ενώ το πιο κάτω από την κορυφή τμήμα του κορμού έχει πολλές διακλαδώσεις και χρησιμοποιείται για την παραγωγή κυτταρίνης και κόντρα - πλακέ. Το ακόμα πιο κάτω τμήμα έχει επίσης πολλές διακλαδώσεις, γι' αυτό και κόβεται μόνο σε απλά, ορθογωνισμένα ξύλα. Τα δε μεσαία και τα κατώτερα μέρη του κορμού, είναι αυτά που μπορούν να κοπούν σε σανίδες, κορδόνια και πήχεις, δηλαδή είναι αυτά που δίνουν τα υλικά στους ξυλουργούς, επαγγελματίες και ερασιτέχνες.

Ανάλογα με το είδος του δέντρου, το τμήμα του κορμού και το σκοπό για τον οποίον προορίζεται το υλικό, εφαρμόζονται διάφορες μέθοδοι κοπής, Παρατηρώντας την κυκλική, εγκάρσια τομή ενός κορμού, βλέπουμε εξωτερικά το φλοιό, στο κέντρο την λεγόμενη καρδιά ή ψίχα και ενδιάμεσα τους δακτυλίους που φανερώνουν την ηλικία του δέντρου. Οι βασικοί τρόποι με τους οποίους κόβεται ένας κορμός είναι ή "κατά την ακτίνα" ή "κατά τη χορδή" του κύκλου. Τα σύγχρονα πριονιστήρια, λειτουργούν με απόλυτη ακρίβεια κοπής και προσφέρουν πλήρη αξιοποίηση του υλικού.

Πως χαρακτηρίζονται οι διάφοροι τύποι ξυλείας, ανάλογα με το πάχος:

Σκουρέτια: Με πάχος από 1 έως 1,2 εκ.

Μισόταβλες: Με πάχος από 1,8 έως 2 εκ.

Τάβλες ή σανίδες: Με πάχος από 2,5 έως και σε πλάτη 8 - 10 - 12 - 15 εκ. ή και μεγαλύτερα.

Ποντισέλια: Με πάχος 3 έως και 4 εκ.

Πόντοι: Με πάχος 4 έως και 5 εκ.

Παχοσανίδες ή μαδέρια: Με πάχος 5 έως 7 εκ.

Καδρόνια ορθογώνιας ή τετραγωνικής διατομής: Με μια πλευρά 20 εκ. ή και περισσότερο. Συνηθισμένες διατομές 20Χ26 εκ. μέχρι και 30 εκ. η μεγαλύτερη πλευρά.

Τα μήκη για την πριονιστική (πριστή) ξυλεία κυμαίνονται συνήθως μεταξύ τεσσάρων και έξι μέτρων.

Η εμπορική ξυλεία στην Ελλάδα

1. Ελληνικά ξύλα:

Έλατο, Πεύκο, Οξιά, Ελιά, Καρυδιά, Καστανιά

Τα τέσσερα πρώτα είδη χρησιμοποιούνται κατά βάση σαν καυσόξυλα.

Υπάρχουν βεβαίως ποικιλίες δέντρων όπως η μαύρη πεύκη (Pinus Nigra) που φύεται στην Πίνδο και θεωρείται από τους ειδικούς το ομορφότερο μαλακό ξύλο στην επιπλοποιία όμως το γεγονός ότι φύονται σε περισσότερες εκτάσεις τα καθιστά ελάχιστα εμπορικά εκμεταλλεύσιμα. Η ελληνική καρυδιά είναι ένα σπάνιο ξύλο που παρουσιάζουμε παρακάτω με τα υπόλοιπα είδη της Ευρωπαϊκής ξυλείας. Είναι πανέμορφη και πανάκριβη. Κυκλοφορούν υποκατάστατά της. Η πιο χαρακτηριστική ιδιότητα της ελληνικής καρυδιάς είναι ότι δεν προκαλεί φτάρνισμα κατά την επεξεργασία της, όπως η Ευρωπαϊκή και η Αμερικάνικη.

Καστανιά - Horse Chestnut (Aesculus Hippocastanum)

Είναι αυτοφυής στην Ελλάδα και σε κάποιες περιοχές της Ασίας. Συναντάται σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Χρησιμοποιείται για σκιά ή σαν διακοσμητικό. Το ξύλο της δεν έχει ιδιαίτερη εμπορική εκμετάλλευση, όμως η ταχύτατη ανάπτυξή της την κάνει χρήσιμη για πολτοποίηση χαρτομάζας. Σαν σκληρόξυλο είναι μαλακιά, ελαφριά, με μέση πυκνότητα 0,51 (510/μ³). Έχει λευκό κρεμώδες χρώμα ή κιτρινωπό με λεπτή υφή και μοιάζει με την ιτιά ή τη λεύκα.

Ξηραίνεται γρήγορα και δεν φυραίνει στο στέγνωμα. Έχει μεσαία "κίνηση". Δουλεύεται εύκολα και με καλοακονισμένα εργαλεία δίνει ένα καθαρό όμορφο φινίρισμα. Δέχεται καρφιά και βίδες εύκολα και κολλιέται όμορφα. Προσβάλλεται από μύκητες και έντομα και δέχεται συντηρητικά προστασίας.

Σε περιοχές όπως το Πήλιο, όπου είναι αυτοφυής και υπάρχουν μεγάλες φυτείες καστανιάς, χρησιμοποιείται ανέκαθεν σαν βασικό ξύλο για έπιπλα, πόρτες, παράθυρα, σαν οικοδομικό υλικό π.χ. για στέγες, παρά τις μικρές μηχανικές αντοχές της και για την κατασκευή βαρελιών για τυρί, κρασί κλπ.

2. Ευρωπαϊκά ξύλα:

Οξιά - Δρυς - Καρυδιά - Σουηδικό Πεύκο - Έλατο

Οξιά - Beech European (Fagus Sylvatica)

Είναι ένα από τα σπουδαιότερα σκληρόξυλα που φύεται στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Η εμπορική της ονομασία έχει σχέση με τη χώρα προέλευσης (Ρουμάνικη οξιά, Σέρβικη οξιά κλπ). Έχει απλή εμφάνιση και είναι συνήθως ισόβενη με μια λεπτή και ομοιόμορφη υφή. Έχει λευκό φυσικό χρώμα αλλά φουρνίζεται για να κοκκινίσει. Έχει μέση πυκνότητα 0,67 (680 κιλά/μ³). Ξηραίνεται αρκετά γρήγορα αλλά μπορεί να ανοίγει και να φυραίνει. Έχει επίσης μεγάλη "κίνηση". Ξεραμένη η οξιά θεωρείται ανώτερη από τη δρυ σε δύναμη καμπύλωσης, σε σκληρότητα και σε αντίσταση στην κρούση και το σκίσιμο. Δέχεται εύκολα συντηρητικά εκτός από την σκουρόχρωμα καρδιά του ξύλου, Δουλεύεται εύκολα με εργαλεία χεριού και μηχανής και δικά στους ξυλότορνους. Κολλιέται εύκολα και σκουραίνει με χρωστικά για να μοιάζει σε δρυ, μαόνι, ή καρυδιά.

Έχει ευρύτατη χρήση και εφαρμογές. Είναι το ξύλο με την μεγαλύτερη χρήση στη βιομηχανία επίπλων, ειδικά για καθίσματα με πιο χαρακτηριστικό δείγμα τη δημοφιλή πολυθρόνα σκηνοθέτη. Σαν πάτωμα είναι κατάλληλη για περιπτώσεις δημόσιας βαριάς χρήσης και για πατώματα ελαφριάς χρήσης στη βιομηχανία. Σαν καπλαμάς χρησιμοποιείται για κατασκευή κοντραπλακέ. Επίσης για κατασκευή ντουλαπιών, γραφείων, πάγκων εργασία λόγω της μεγάλης της σκληρότητας, τορνευτά εξαρτήματα κλπ.

Δρυς Οακ - (Quercus Robur & Quercus Petraea)

Φύεται στη Δυτ. και Κεντρική Ευρώπη, Γαλλία, Πολωνία, Βαλτικές χώρες κλπ. Οι εξαιρετικές της μηχανικές ιδιότητες και η ωραία της εμφάνιση την καθιστούν περιζήτητη στη βιομηχανία επίπλων, στη βιομηχανία παρκέτων, στη ναυπηγική, καθώς και στην κατασκευή βαρελιών για κονιάκ, ουίσκι και κρασί.

Στην πατρίδα μας ήταν ιερή από τους μυθολογικούς χρόνους, αυτοφυής σε μεγάλες εκτάσεις και χρησιμοποιήσιμη ευρύτατα από τους ιστορικούς χρόνους. Η σημερινή έλλειψη του δένδρου δικαιολογείται από την εκτεταμένη αλόγιστη υλοτόμησή του για την κατασκευή των πλοίων του Βυζαντινού πολεμικού στόλου.

Έχει μέση πυκνότητα 0,67 (680 κιλά/μ³). Ξηραίνεται δύσκολα και στη φυσική ξήρανση του εσωτερικού των χοντρών κομματιών μπορεί να παραμείνει υγρή για πολλά χρόνια. Η τεχνική ξήρανση πρέπει να είναι αργή και προσεκτική. Έχει μεσαία "κίνηση". Έχει την ιδιότητα να οξειδώνει τα μέταλλα, ειδικά το σίδηρο και το χάλυβα. Γι' αυτό στις ενώσεις στα εξαρτήματα των κατασκευών πρέπει να χρησιμοποιούνται μη σιδηρούχα προϊόντα (non-ferrous metals). Οι μηχανικές του ιδιότητες είναι γνωστές και γενικά χρησιμοποιείται σαν μέτρο σύγκρισης των υπόλοιπων ξύλων.

Η δρυς είναι συνώνυμη με τη δύναμη, τη σταθερότητα και την αντοχή. Δουλεύεται εύκολα και δίνει ένα πολύ ωραίο φινίρισμα. Όπως αναφέραμε και στον πρόλογο χρησιμοποιείται στη βιομηχανία επίπλων (ειδικά σε εφαρμογές δημόσιας χρήσης όπως βιτρίνες και προθήκες Μουσείων), στη ναυπηγική και στη βιομηχανία παρκέτων για ιδιωτική και δημόσια χρήση, καθώς και στη βαρελοποιία. Χρησιμοποιείται επίσης για κατασκευή κόντρα - πλακέ και διακοσμητικού καπλαμά.

Σουηδικό Πεύκο Κόκκινο - Redwood-Pine (Pinus Sulvestris).

Το δένδρο φύεται στη Β. Ευρώπη και ειδικότερα στη Σουηδία, Φινλανδία, Ρωσία, Βαλτικές χώρες κλπ. Οι ορεινοί όγκοι της Νορβηγίας και στα βόρεια της Φινλανδίας, Σουηδίας και Ρωσίας προφυλάσσουν τις πεδιάδες όπου φύεται στο "Σουηδικό" Πεύκο, από τους παγωμένους βόρειους ανέμους. Η μεγάλη γεωγραφική διασπορά του δένδρου αντανακλάται στην ποικιλία χαρακτηριστικών του ξύλου, ιδιαίτερα στο ρυθμό ανάπτυξης του (δακτύλιοι - πάχος), την υφή του ξύλου και τον αριθμό και μέγεθος των ρόζων. Η μέση πυκνότητά του είναι 0,48 (486 κιλά/μ³). Είναι συνήθως ισόβενο εκτός από την περιοχή των ρόζων. Ξηραίνεται γρήγορα, χωρίς να φυραίνει. Έχει μεσαία "κίνηση". Η αντοχή δύναμη του ξύλου εξαρτάται από την παρουσία ρόζων και άλλων φυσικών ελαττωμάτων τα οποία συνυπολογίζονται στην ταξινόμηση του ξύλου για οικοδομικές εφαρμογές. Οι μηχανικές ιδιότητες και τα όρια αντοχών περιλαμβάνονται στην Τεχνική Βιβλιογραφία των Σκανδιναβικών Χωρών όπου αποτελεί μαζί με το έλατο βασικό οικοδομικό υλικό, καθώς και στο British Standard.

Η καρδιά παρουσιάζει σχετική αντίσταση στον εμβαπτισμό με συντηρητικά. Το πεύκο και το έλατο ταξινομούνται σε 6 κατηγορίες ανάλογα με τον αριθμό και το μέγεθος των ρόζων τους. Οι πρώτες 4 δεν ξεχωρίζονται σε ιδιαίτερες κατηγορίες, λέγονται αδιάλεκτες και πωλούνται μαζί. Οι κατηγορίες 5 και 6 είναι κατώτερες. Η κατηγορία 6 σπανίως εισάγεται στην Ελλάδα. Επεξεργάζεται γενικά με ευκολία με εργαλεία χεριού μηχανικά, πάντα όμως καλοακονισμένα. Καρφώνεται εύκολα και με την εξαίρεση ορισμένων ρετινιασμένων κομματιών, κολλιέται και βερνικώνεται επίσης εύκολα, δίνοντας ωραίο φινίρισμα. Όντας σχετικά φτηνό, ευκολοδούλευτο και διαθέσιμο σε μεγάλη ποικιλία διατομών και μεγεθών, το πεύκο αποτελεί το βασικό ξύλο (κατ΄αρχήν στη Βόρεια Ευρώπη) για την ξυλουργική, την επιπλοποιία, κατασκευή σκελετών, κιβωτίων και γενικότερης χρήσης. Επίσης για ορθοστάτες (στύλους) καλωδιακών δικτύων. Πολτοποιείται για παραγωγή χαρτιού.

Έλατο ή λευκή ξυλεία - Whitewood & Spruce (Picea Abies)

Φύεται σε μεγάλες εκτάσεις στη βόρεια Ευρώπη κυρίως στις Σκανδιναβικές χώρες, Σουηδία, Φινλανδία και στις γειτονικές περιοχές, Βαλτικές χώρες, Ρωσία κλπ αλλά και στις Βαλκανικές, Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία και λιγότερο στη Βουλγαρία. Υλοτομείται και εξάγεται από τις βασικές χώρες παραγωγής κατά τον ίδιο τρόπο όπως και το σουηδικό πεύκο.

Έχει σχεδόν λευκό χρώμα, χωρίς εμφανή διαφορά από το σομφό στην καρδιά. Έχει μικρότερη πυκνότητα από το πεύκο περίπου 0,42 (425κιλά/μ³) και οι ρόζοι του είναι ακανόνιστα διασκορπισμένοι. Ξηραίνεται γρήγορα και καλά και έχει μικρή "κίνηση" κάτω από διαφορετικές συνθήκες υγρασίας. Θεωρείται πιο σταθερό από το πεύκο. Όσον αφορά στις μηχανικές ιδιότητες είναι ελαφρά κατώτερο από το πεύκο αλλά από στατική άποψη κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με το πεύκο τουλάχιστον από το British Standard. Έχει μικρότερη αντίσταση στο σάπισμα από το πεύκο και επιπλέον είναι δυσκολότερο στο εμποτιστεί με συντηρητικά ακόμα και υπό πίεση. Δουλεύεται εύκολα και με ακονισμένα εργαλεία χεριού και μηχανικά, δίνει ωραίο φινίρισμα. Οι χοντροί ξεροί ρόζοι μπορεί να στομώσουν τα εργαλεία. Κολλιέται εύκολα και βάφεται και βερνικώνεται καλά. Χρησιμοποιείται στις ίδιες εφαρμογές όπως και το πεύκο. Πολλές φορές τα 2 ξύλα μοιάζουν τόσο πολύ που ξεχωρίζουν μόνο από το χρώμα των ρόζων τους. Ο ρόζος του πεύκου είναι κόκκινος, ενώ οι ρόζοι του έλατου είναι καφέ. Επειδή έχει μικρότερη αντίσταση στο σάπισμα και αντιδρά στον εμποτισμό με συντηρητικά δεν θεωρείται ιδανικό για εξωτερική χρήση. Λόγω της λευκής καθαρής εμφάνισης του και της έλλειψης οσμών, συχνά προτιμάται από το πεύκο για εσωτερικές ξυλουργικές εργασίες, καθώς και κιβώτια και κουτιά αμπαλάζ αλλά και τελάρα τροφίμων. Τα πλαϊνά κιγκλιδώματα στις σκάλες κατασκευάζονται συνήθως από έλατο. Τέλος είναι το βασικό ξύλο για την παραγωγή χαρτοπολτού στην Ευρώπη.

3. Αμερικάνικα ξύλα

Πιτσπαϊν - Pitch Pine (Pinus Palustris)

Φύεται στις Δυτικές ΗΠΑ. Μολονότι στη διεθνή αγορά έχει και άλλα εμπορικά ονόματα, στη χώρα μας η εμπορική του ονομασία είναι μόνο "πιτς πάϊν". Έχει χρώμα πορτοκαλί έως κόκκινο καφέ και είναι ρητινώδες. Ημέση πυκνότητά του είναι 0,67 (660 - 690 κιλά/μ³).

Το "πιτς πάϊν" είναι γενικά δυνατότερο και βαρύτερο από τα υπόλοιπα εν χρήσει μαλακά ξύλα. Ξηραίνεται αρκετά αργά και έχει την τάση να σκίζεται. Φυραίνει πολύ, αλλά σαν ξύλο είναι γνωστό για την σταθερότητά του, όταν έχει ξηρανθεί με σωστή διαδικασία. Σε ότι αφορά στις μηχανικές του ιδιότητες, κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με το "όρεγκον πάϊν" και το άγριο πεύκο.

Δουλεύεται αρκετά δύσκολα και το ξηραμένο σωστά ξύλο δίνει λεία επιφάνεια αν και το ρετσίνι ενίοτε δημιουργεί προβλήματα. Καρφώνεται και βιδώνεται καλά, κολλιέται αρκετά καλά και δίνει ικανοποιητικά αποτελέσματα με βερνίκια στο τελικό του φινίρισμα.

Το "πιτς πάϊν" χρησιμοποιείται κατεξοχήν στις οικοδομικές κατασκευές στις Δυτικές ΗΠΑ. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες χρησιμοποιούνται για χαρτοπολτό. Από το ρετσίνι του κατασκευάζονται μεγάλες ποσότητες νεφτιού. Στη χώρα μας χρησιμοποιείται σαν οικοδομική ξυλεία (κουφώματα) στην επιπλοποιία, στη ναυπηγική και για ελαφρά πατώματα, σαν επένδυση ρομποτέ για τοίχους και ταβάνια και σαν διακοσμητικός καπλαμάς, με την ονομασία "καρολάϊν πάϊν".

Ορεγγκον Πάϊν - Douglas Fir (Pseudotsuga Menziesll)

Φύεται στις Δυτ. ΗΠΑ και Καναδά. Καλλιεργείται στο Ην. Βασίλειο, Νέα Ζηλανδία και Αυστραλία. Στις περιοχές όπου είναι αυτοφυές συχνά μεγαλώνει σε ύψος έως και 50μ. και με πάχος κορμού έως 1,5μ. Πολλές φορές δεν έχει καθόλου κλαδιά έως ύψος 30μ. . Συνήθως διατίθεται ξεφαρδισμένο σε πάχη έως 100 χλσ. , πλάτος έως 300 χλσ. και μήκη 4,2μ. με 4,8μ. Γενικώς εξάγεται σε όλο τον κόσμο υπό μορφή αρίστης ξυλεία και κόντρα πλακέ. Έχει χρώμα που ποικίλλει από κίτρινο καφέ έως ανοιχτό κόκκινο καφέ, με ίσα νερά που μερικές φορές είναι κυματοειδή ή σπιράλ. Έχει μέση πυκνότητα 0.53 (530 κιλά/μ³). Έχει την τάση να είναι ρητινώδες. Ξηραίνεται γρήγορα και καλά χωρίς μεγάλες παραμορφώσεις ή σκισίματα, αλλά οι ρόζοι έχουν την τάση να ανοίγουν και να χαλαρώνουν. Παρουσιάζει μικρή κίνηση. Το ξύλο από τις παραθαλάσσιες περιοχές του Ειρηνικού είναι βαρύτερο, σκληρότερο και δυνατότερο από το ξύλο των ορεινών περιοχών.

Δουλεύεται πιο δύσκολα από τα άλλα εμπορικά μαλακά ξύλα, με εργαλεία χεριού ή μηχανικά και στομώνει τα εργαλεία που πρέπει να είναι πάντα καλοακονισμένα. Οι σκληροί ρόζοι μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα. Για καρφώματα, συνίστάται τρύπημα. Βιδώνεται και κολλιέται εύκολα. Σκουραίνει εύκολα με χρωστικές και δίνει πολύ όμορφο φινίρισμα.

Το "Όρεγκον Πάϊν" έχει σαν κύριο χαρακτηριστικό του τη δύναμη του και τη διάθεση του σε μεγάλες διαστάσεις. Είναι από τα πιο γνωστά ξύλα για βαριές οικοδομικές κατασκευές και για δοκάρια σε στέγες. Επίσης χρησιμοποιείται στην ξυλουργική για εσωτερικές και εξωτερικές κατασκευές, πασσάλους, σε κατασκευές για παραθαλάσσιες αποβάθρες, στη ναυπηγική και στη βαρελοποιία.

Στην Ελλάδα εισάγονται, επίσης τα είδη: πόπλαρ (λευκά), κερασιά, καρυδιά, λευκή δρυς, δεσποτάκι ή σφένδαμος ή κελεμπέκι.

Ιρόκο (Chlorophora Excelsa και C. Regia).

Η εμπορική ονομασία Ιρόκο προέρχεται από τη Νιγηρία. Στην Ανατολική Αφρική είναι γνωστό ως Mvule. Φύεται σε όλη την Αφρικανική ήπειρο από Ανατολή έως τη Δύση. Η παραγωγή του αυξήθηκε κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε αντικατάσταση του τικ. Εξάγεται σε κορμούς διαμέτρου 0,6μ. και 1,3μ. και μήκους άνω των 4μ. και ορθογώνια κοπή με πάχος 16 και 100χλσ., με πλάτος 75 έως και 600χλσ. καμιά φορά και περισσότερο και μήκος 1 έως και 6μ. Επίσης σαν διακοσμητικός καπλαμάς. Φρεσκοκομμένο έχει χρώμα ανοικτό κίτρινο έως ανοικτό καφέ αλλά γρήγορα σκουραίνει σε ένα ομοιόμορφο καφέ. Εκτεθειμένο σε εξωτερικές συνθήκες, σε χρήση σαν κατάστρωμα πλοίου ή έπιπλα κήπου, το χρώμα του ξανοίγει και μοιάζει με τικ. Έχει μέση πυκνότητα 0,64 (648 κιλά/μ³). περίπου όση και το τικ με το οποίο μοιάζει σχετικά αλλά δεν έχει τη χαρακτηριστική λαδωμένη υφή και τη μυρωδιά από δέρμα του τικ.

Ξεραίνεται αρκετά γρήγορα και έχει πολύ μικρή "κίνηση". Όντας ξερό έχει μεγάλη αντοχή στους μύκητες και τα έντομα. Δεν εμποτίζεται αποτελεσματικά από συντηρητικά.

Παρουσιάζει μικρή δυσκολία στην κατεργασία του με εργαλεία χεριού και μηχανικά. Δέχεται κάρφωμα και βίδωμα αρκετά εύκολα. Μετά από στοκάρισμα η επιφάνειά του βερνικώνεται όμορφα. Στις χώρες παραγωγής του το ιρόκο θεωρείται εφάμιλλο του τικ. Στην Ευρώπη χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο του τικ, όντας πολύ φθηνότερο. Βρίσκει επίσης εφαρμογή στη ναυπηγική, στη ξυλουργική υψηλού επιπέδου, σε δημόσια κτήρια, για έπιπλα κήπου, εργαστηριακούς πάγκους και κατασκευή πατωμάτων.

Νιαγκόν - Niangon (Tarrieta Utilis)

Η εμπορική ονομασία του ξύλου προέρχεται από την Ακτή του Ελεφαντοστού. Η ποικιλία την Γκάνα λέγεται Νιαγκόν. Φύεται στις δασώδεις ακτές της Δυτικής Αφρικής από τη Σιέρα Λεόνε. Στη Λιβερία και την Ακτή του Ελεφαντοστού μέχρι τη Γκάνα. Εξάγεται σε ορθογωνική κοπή 25 με 50χλσ. πάχος, 150χλσ. και πάνω πλάτος και μήκος πάνω από 2μ. Μοιάζει με ανοιχτόχρωμο μαόνι αλλά είναι λίγο βαρύτερο με μέση πυκνότητα 0,64 (648 κιλά/μ³) και έχει ρητινώδεις χυμούς που το κάνουν λαδερά σαν το τικ.

Ξηραίνεται αρκετά γρήγορα και έχει μεσαία "κίνηση". Είναι δυνατό σαν το μαόνι, αλλά γενικά σκληρότερο και έχει μεγαλύτερη αντίσταση στο σκίσιμο κλπ. Είναι κατάλληλο για εξωτερική χρήση και πάρα πολύ δύσκολο να εμποτιστεί με συντηρητικά.

Επεξεργάζεται εύκολα με εργαλεία χεριού και μηχανικά. Έχει την τάση να ανοίγει στο κάρφωμα. Οι δυσκολίες στο βερνίκωμα (εξ' αιτίας του λαδιού) ξεπερνιούνται με τη χρήση ενός αλκαλικού διαλύματος. Με την προϋπόθεση στοκαρίσματος βερνικώνεται πολύ καλά.

Εφαρμόζεται ευρέως στην Ευρώπη για εξωτερική και εσωτερική χρήση στην ξυλουργική στο φυσικό του χρώμα। Επίσης χρησιμοποιείται στη ναυπηγική και για πατώματα. Η χρήση του οφείλεται και στη χαμηλή του τιμή σε σχέση με το μαόνι. (Στην Ελλάδα εισάγονται, επίσης τα είδη: αμπουρά - λίμπα, μπετέ, τιάμα, κάγα, εξπελέ, σίπο ή βενγκέ).

Η υγρασία του περιβάλλοντος αέρα, δεν πρέπει να υπερβαίνει το 60% κατά την τοποθέτηση

Η ξυλεία της επίστρωσης παραδίδεται από το εργοστάσιο σε μια υγρασιακή κατάσταση τέτοια, ώστε να έχει τις μικρότερες δυνατές αυξομειώσεις διαστάσεων κάτω από συνηθισμένες συνθήκες χρήσης. Η υγρασία αυτή κυμαίνεται γενικά μεταξύ 7% και 11%.

Η υγρασία του υπόβαθρου, πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 2% και 3%. Για υπόβαθρο με εγκατάσταση συστήματος ενδοδαπέδιας θέρμανσης η στάθμη αυτή είναι 1,5%. Η γνώση της υγρομετρικής κατάστασης του περιβάλλοντος αέρα είναι ουσιώδης γιατί αυτή προσδιορίζει την υγρασία ισορροπίας του ξύλου.

4. Προστασία και Συντήρηση

Οι κύριοι παράγοντες που είναι πιθανό να προσβάλουν τα ξύλα υποβαθμίζοντας την αντοχή, την υγιεινή και την αισθητική του ζευκτού είναι:

Η υγρασία:

Το ξύλο υπό την επίδραση της υγρασίας, σε συνδυασμό με θερμοκρασιακές μεταβολές και ελλιπή αερισμό, κινδυνεύει να αναπτύξει φυτικούς και ζωικούς μύκητες. Για την αποφυγή τέτοιων φαινομένων, αρχικά τα ξύλα που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του ζευκτού πρέπει να είναι στεγνά και μετά την τοποθέτησή του είναι απαραίτητο να εξασφαλίζεται ο αερισμός τους. Η επαφής τους με υγρά ή υγροσκοπικά υλικά πρέπει να αποφεύγεται, Στις περιοχές που τα ξύλα εφάπτονται με σκυρόδεμα ή τοιχοποιίες χρειάζεται να παρεμβάλλονται στεγανωτικά μέσα. Για προστασία από την υγρασία τα ξύλα περνιούνται με στεγανωτικά βερνίκια τα οποία εισχωρούν μέσα στους πόρους τους.

Τα έντομα:

Το σαράκι αποτελεί το σπουδαιότερο εχθρό των κατεργασμένων ξύλων. Ευνοείται από την έλλειψη αερισμού και φυσικού φωτισμού. Αν δεν καταπολεμηθεί έγκαιρα, εξαπλώνεται και καταστρέφει πολύ γρήγορα μεγάλες μάζες ξύλου. Η εξυγίανση των προσβεβλημένων ξύλων γίνεται με την αφαίρεση όλων των προσβεβλημένων τμημάτων σε βάθος και τον καυτηριασμό τους με φλόγα. Ακολουθεί βούρτσισμα με μεταλλική βούρτσα ή τρίψιμο με γυαλόχαρτο. Στη συνέχεια το σύνολο του φορέα ψεκάζεται με ειδικά εντομοκτόνα υλικά. Άλλη τεχνική συνίσταται στον εμποτισμό του ξύλου με εντομοκτόνο υλικό με τη μέθοδο των ενέσεων, μέσα από οπές διαμέτρου 7 - 12 ΠΙΠΙ που ανοίγονται στον ξύλινο φορέα ανά 15 εκ. Τα ξύλα που έχουν προσβληθεί από έντομα άλλου είδους εξυγιαίνονται επίσης με αφαίρεση των προσβεβλημένων τμημάτων. Οι οπές αφήνονται ανοιχτές επί αρκετές μέρες σε συνθήκες καλού αερισμού, καυτηριάζονται με καυτό αέρα ή ειδικά αέρια και στη συνέχεια κλείνονται με κερί. Τελικά το σύνολο του φορέα ψεκάζεται με κατάλληλο εντομοκτόνο υλικό.

Οι μύκητες:

Προϋπόθεση για την ανάπτυξη μυκήτων αποτελεί η αποσύνθεση των ινών του ξύλου από την υγρασία σε συνδυασμό με την έλλειψη αερισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν αναπτύσσονται μύκητες σε ξύλα με υγρασία μικρότερη από 20%. Οι μύκητες προσβάλλουν το εσωτερικό των κυττάρων του ξύλου και τους προσδίδουν χαρακτηριστικό γαλαζωπό χρώμα. Τα ρητινώδη ξύλα προσβάλλονται από έναν ειδικό μύκητα εποπλέιον αυτών που προσβάλλουν τα άλλη ξύλα. Γενικά η προσβολή ξεκινά από μέσα προς τα έξω κι έτσι δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή.

Η φωτιά:

Η προστασία των ξύλινων στοιχείων από τη φωτιά αφορά κυρίως τις αποστάσεις τους από καπνοδόχους, εστίες φωτιάς, εύφλεκτα υλικά κλπ. (DIN 4102). Υπάρχουν επίσης πυροπροστατευτικά υλικά που εφαρμόζονται στα ξύλα με επάλειψη ή ψεκασμό. Ο συνδυασμός ρητινώδους επάλειψης με αφρώδες πυροπροστατευτικό υλικό αποτελεί μια αποτελεσματική επιλογή. Τα πυροπροστατευτική υλικά πρέπει γενικά να εφαρμόζονται στα ξύλα τελευταία, μετά από τα στεγανωτικά και μυκητοκτόνα υλικά.

Στη σύγχρονη αγορά υπάρχουν υλικά που προσφέρουν στο ξύλο συνδυασμένη προστασία από κάποιες από τις επιδράσεις που αναφέρθηκαν προηγούμενα, ενώ ταυτόχρονα προσδίδουν στο ξύλο διάφορες επιθυμητές αποχρώσεις. Γενικά τα υλικά προστασίας του ξύλου είναι τοξικά, για το λόγο αυτό η εφαρμογή τους πρέπει να γίνεται σε αεριζόμενους χώρους και οι τεχνίτες να φορούν προστατευτικά γάντια και μάσκες.

5. Οι ξύλινες στέγες

Α) Ξυλεία

Η ξυλεία που χρησιμοποιείται συνήθως για την κατασκευή των ξύλινων ζευκτών προέρχεται από μαλακά ξύλα με σκληρότερο πυρήνα όπως είναι το πεύκο, το έλατο κ.α. ή από σκληρά ξύλα όπως είναι η δρυς, το άγριο πεύκο, η καρυδιά κ.α. Οι κατηγορίες ποιότητας δομικής ξυλείας περιλαμβάνονται στα DIN 4074, 1052, 1074, 4074. Σύμφωνα με τους κανονισμούς αυτούς, η δομική ξυλεία διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες ποιότητας στις οποίες λαμβάνονται υπόψη η φέρουσα ικανότητα των ξύλων, τα επιτρεπτά ελαττώματά του, η σχέση της διατομής του ξύλινου στοιχείου με τη διατομή του κορμού από τον οποίο προέρχεται και τα πλάτη των ετήσιων δακτυλίων.

Γενικά για την κατασκευή των ζευκτών επιλέγονται ξύλα τα οποία έχουν αναπτυχθεί ίσα, χωρίς συστροφές και κατά το δυνατό χωρίς ελαττώματα. Τα συνεστραμμένα ξύλα λαξεύουν κατά την ξήρανση και αυτά που δεν έχουν αναπτυχθεί ίσα συρρικνώνονται ανομοιόμορφα και σκεβρώνουν.

Οι ρόζοι αποδυναμώνουν την αντοχή των ξύλινων διατομών, ενώ οι βαθιές ρωγμές ή απολεπίσεις καθιστούν το ξύλο άχρηστο για φέρουσες κατασκευές. Αντίθετα, οι λεπτές επιφανειακές ρωγμές που προέρχονται από συρρίκνωση ξήρανση του ξύλου επηρεάζουν ελάχιστα την αντοχή του.

Χαρακτηριστική τεχνική ιδιότητα του ξύλου είναι η ανισορροπία του, δηλαδή ι ιδιότητά του να έχει διαφορετική συμπεριφορά κατά τη διεύθυνση των ινών σε σύγκριση με τη διεύθυνση την κάθετη προς τις ίνες του.

Β) Συνδέσεις ξύλινου ζευκτού

Απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή συμπεριφορά του ζευκτού αποτελεί η τέλεια μεταβίβαση των φορτίων στα σημεία των κόμβων. Παλαιότερα, οι παραδοσιακοί τεχνίτες χρησιμοποιούσαν ως κύριο τρόπο σύνδεσης τη σύνδεση μορφής, τρόπος που τείνει σήμερα να εγκαταλειφθεί γιατί εξασθενίζει τις διατομές. Συνηθέστερα χρησιμοποιούνται μεταλλικοί συνδετήρες, πίροι, απλοί κοχλίες και ήλοι. Τα μέσα αυτά μπορεί να δρουν συμπληρωματικά με απλές εγκοπές των ξύλων, τεμάχια ξύλινων φύλλων και κομβοελάσματα.

Η σύνδεση των ξύλινων δοκίδων μόνο με κοχλίες μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο σε περιπτώσεις ζευκτών που δέχονται περιορισμένα φορτία. Σε άλλες περιπτώσεις, οι μεγάλες διατομές των δοκίδων επιβάλλουν μεγάλα μήκη κοχλιών τα οποία υφίστανται παραμορφώσεις.

Γ) Αερισμός

Ο αερισμός όλων των στοιχείων μιας ξύλινης στέγης αποτελεί προϋπόθεση για την αντοχή όλων των υλικών της στο χρόνο και για την υγιεινή του κτηρίου.

Η διατήρηση όλων των υλικών σε κανονικές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας εμποδίζει την υποβάθμισή τους και τις ανάγκες συντήρησης αι αντικατάστασής τους.

• Ο αερισμός του ξύλινου ζευκτού εμποδίζει τη δημιουργία μικροοργανισμών που προκαλούν το σάπισμά του.

• Ο αερισμός της επικάλυψης της στέγης διευκολύνει το στέγνωμα του υλικού επικάλυψης από τη βροχή και εμποδίζει τη θραύση τους από τον παγετό.

• Ο αερισμός των θερμομονωτικών υλικών τα εμποδίζει να απορροφούν υγρασία, να συγκεντρώνουν μικροοργανισμού και να χάνουν τη μονωτική τους ιδιότητα.

• Ο αερισμός του χώρου κάτω από τη στέγη εμποδίζει τη συγκέντρωση υδρατμών κα τη συμπύκνωσή τους στην κάτω επιφάνεια της στέγης.

Δ) Θερμομόνωση

Η θερμομόνωση μια ξύλινης στέγης αποτελεί απαραίτητο στοιχεί για τη θερμική άνεση του εσωτερικού χώρου του κτηρίου. Ως θερμομονωτικά υλικά χρησιμοποιούνται συνήθως ινώδη υλικά σε μορφή παπλώματος π.χ. υαλοβάμβακας και άκαμπτες ή ημιάκαμπτες πλάκες π.χ. από πολυστερίνη ή πολυουρεθάνη. Σε περίπτωση που ο χώρος στο εσωτερικό του ζευκτού δεν είναι κατοικήσιμος, ή θερμομόνωση τοποθετείται πάνω ή κάτω από τη διαχωριστική επιφάνεια που αποτελεί το δάπεδο της σοφίτας και την οροφή του κατοικημένου χώρου.

Αν ο χώρος στο εσωτερικό του ζευκτού είναι κατοικήσιμος τότε η θερμομόνωση τοποθετείται στο επίπεδο των αμειβόντων. Αυτή καταλαμβάνει συνήθως τους χώρους μεταξύ των αμειβόντων, αφήνοντας τους εσωτερικό εμφανείς ή τους επικαλύπτει (εσωτερική θερμομόνωση). Μπορεί εξάλλου το θερμομονωτικό υλικό να τοποθετηθεί πάνω από τους αμείβοντες (εξωτερική θερμομόνωση). Η κάτω πλευρά της θερμομονωτικής στρώσης πρέπει να προστατεύεται από την υγρασία που προέρχεται από τον εσωτερικό χώρο με τη χρήση φράγματος υδρατμών.

Ε) Στεγάνωση

Στεγάνωση του ζευκτού με μεμβράνες. Μεταξύ του ζευκτού και του υλικού επικάλυψης της στέγης πρέπει υπάρχει κατάλληλη στεγανωτική στρώση η οποία να προστατεύει το ζευκτό και τη θερμομόνωση από νερό της βροχής, το χιόνι, τη σκόνη και τον αέρα. Αντίθετα η στεγανωτική στρώση πρέπει να είναι διαπερατή από τους υδρατμούς που προέρχονται από τον εσωτερικό χώρο, έτσι ώστε να αποφεύγεται η συμπύκνωση τους. Οι στεγανωτικές μεμβράνες που χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό πρέπει να διαθέτουν την κατάλληλη αντοχή σε μηχανικές καταπονήσεις όπως έλξη θραύση, σχίσιμο, τριβή, σε θερμοκρασιακές μεταβολές και σε χημικές επιδράσεις.

Χρησιμοποιούνται συνήθως μεμβράνες από ασφαλτικά ή πλαστικά φύλλα οι οποίες μπορεί να είναι ενισχυμένες με ενσωματωμένα λεπτά πλέγματα. Δύο μεμβράνες που περικλείουν πλέγμα μεταξύ τους δημιουργούν μια στρώση με μεγάλη αντοχή στο σχίσιμο. Η πάνω πλευρά των μεμβρανών μπορεί να έχει ενσωματωμένη επένδυση αλουμινίου για να αντανακλά την ηλιακή ακτινοβολία. Η τοποθέτηση των μεμβρανών μπορεί να γίνει:

α) Ελεύθερα πάνω στους αμείβοντες χωρίς τέντωμα. Η απλή αυτή μέθοδος αφήνει τη μεμβράνη αρκετά ελεύθερη να παραμορφώνεται ή να αναδιπλώνεται υπό άσχημες καιρικές συνθήκες ή ακόμη να δημιουργεί θόρυβο όταν ο άνεμος είναι δυνατός. Η λύση αυτή είναι καλύτερο να αποφεύγεται στην περίπτωση της εξωτερικής θερμομόνωσης του ζευκτού.

β) Με τέντωμα, με την παρεμβολή πρόσθετων δοκίδων που καρφώνονται κάθετα στους αμείβοντες του ζευκτού. Η μεμβράνη μπορεί να τεντωθεί και πάνω σε άκαμπτο θερμομονωτικό υλικό ή σε πέτσωμα. Πάνω στις δοκίδες στερέωσης της μεμβράνης καρφώνονται σταυρωτά οι τεγίδες στήριξης του υλικού επικάλυψης.

ΣΤ) Υλικά επικάλυψης:

α) Αργιλικά κεραμίδια

Τα κεραμίδια αποτελούν το συνηθέστερο παραδοσιακό υλικό επικάλυψης ξύλινων ζευκτών στην Ελλάδα. Στις σύγχρονες κατασκευές προσαρμόζονται σε πολλές αρχιτεκτονικές επιλογές και προτιμώνται για την καλαίσθητη παραδοσιακή τους εμφάνιση και τη στεγανότητα που παρέχουν στη στέγη σε συνδυασμό με τη δυνατότητα αναπνοής. Είναι άκαυστα, έχουν αρκετά μεγάλη θερμοχωρητικότητα και προσαρμόζονται στο ξύλινο ζευκτό με διάφορους τρόπους, ανάλογα με το σχήμα τους.

Τα πτυχωτά (γαλλικά) και τα κυματοειδή (ολλανδικά) κεραμίδια έχουν ακμές διαμορφωμένες έτσι ώστε να εφαρμόζουν μεταξύ τους. Στην πίσω πλευρά τους έχουν ειδική προεξοχή με οπή, μέσα από την οποία δένονται με σύρμα στις τεγίδες του ζευκτού. Η απόσταση μεταξύ των τεγίδων διαμορφώνεται ανάλογα με το μήκος των κεραμιδιών. Τα κεραμίδια δένονται όλα σε στέγες με μεγάλη κλίση και σε περιοχές με δυνατούς ανέμους. Σε στέγες μέτριας και μικρής κλίσης και σε περιοχές με ήπιο κλίμα μπορούν δεθούν μόνο μερικές σειρές κεραμιδιών (περίπου το 30% των τεμαχίων).

Τα κοίλα βυζαντινά κεραμίδια τοποθετούνται κολυμβητά με άσβεστο - τσιμεντοκονίαμα. Ανάλογα με την κλίση της στέγης και με την ένταση των ανέμων στην περιοχή μπορούν να επικολληθούν μόνο μερικές σειρές κεραμιδιών. Ειδικές μορφές κοίλων κεραμιδιών μπορούν να εφαρμοστούν χωρίς επικόλληση σε πυκνές τεγίδες με κατάλληλη απόσταση μεταξύ τους.

Τα ρωμαϊκά κεραμίδια (συνδυασμός πτυχωτών και κοίλων κεραμιδιών) τοποθετούνται με συνδυασμό επικόλλησης και δεσίματος.

Τα επίπεδα κεραμίδια χρησιμοποιούνται σπάνια στην Ελλάδα. Αγκυρώνονται στις τεγίδες με προεξοχές που υπάρχουν στο πίσω μέρος τους ή καρφώνονται μέσα από προδιαμορφωμένες οπές. Αλληλεπικαλύπτονται κατά μήκος περίπου κατά τα 2/3 τους, ενώ κατά πλάτος απλώς εφάπτονται. Οι διαδοχικές σειρές διαμορφώνονται με εναλλασσόμενους αρμούς.

β) Σχιστόπλακες

Οι σχιστόπλακες αποτελούσαν στο παρελθόν το πιο συνηθισμένο υλικό επιστέγασης στα ορεινά χωριά της Ελλάδας. Σήμερα χρησιμοποιούνται κυρίως στο Πήλιο και σε μερικά χωριά της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης. Στις σύγχρονες κατασκευές οι σχιστόπλακες μπορούν να προσδώσουν ιδιαίτερο παραδοσιακό χαρακτήρα σε στέγες με μέτριες ή μικρές κλίσεις.

Συνήθως τοποθετούνται μεγαλύτερες πλάκες στην περίμετρο της στέγης και πλάκες ισιωμένου πλάτους προς την κορυφή. Το ύψος των πλακών της ίδιας στέγης πρέπει να είναι περίπου σταθερό, ενώ η ποικιλία του πλάτους δίνει στη στέγη μια ακαλαίσθητη φυσική εμφάνιση. Οι πλάκες πρέπει να είναι γενικά λεπτές και με επίπεδη κάτω επιφάνεια για καλή έδραση.

Οι πλάκες τοποθετούνται με την παρεμβολή πετσώματος ή χωρίς αυτό και μπορεί να στηρίζονται σε τεγίδες. Εφαρμόζονται κατά τρόπο ώστε σε κάθε σημείο το πάχος της επικάλυψης να ισούται με τρία πάχη πλακών και στερεώνονται στις τεγίδες ή απευθείας στο πέτσωμα με καρφιά ή συνδετήρες από ανοξείδωτο χάλυβα ή χαλκό. Τα καρφιά εισχωρούν σε προκατασκευασμένες οπές στην πάνω ακμή ή στο μέσο των πλακών. Η κορυφογραμμή της επικάλυψης διαμορφώνεται με δύο αντικριστές λουρίδες πλακών οι οποίες αλληλεπικαλύπτονται και συνδέονται μεταξύ τους με ελαστικό τσιμεντοκονίαμα.

Φυσικά, εκτός από τα αργιλικά κεραμίδια ή τις σχιστόπλακες, υπάρχουν και άλλα υλικά επικάλυψης: ασφαλτικά κεραμίδια, μεταλλικά φύλλα.

Οι γράφοντες εκφράζουν την παντελή αντίθεσή τους με αυτά τα υλικά, τόσο για λόγους αισθητικούς όσο και για λόγους οικολογικούς - περιβαλλοντικούς।

Κείμενο του Κ. Σ. Τσίπηρα

Εφαρμογές των ειδών ξύλου στην ελληνική αγορά

Η χώρα μας είναι ελλειμματική σε ξύλο. Έτσι, οι μεγαλύτερες ποσότητες ξυλείας σήμερα εισάγονται από το εξωτερικό. Τα περισσότερα ελληνικά δάση στις μέρες μας είναι «μη παραγωγικά» δάση που παράγουν κυρίως καυσόξυλα και μόνο μικρές ποσότητες τεχνικής ξυλείας, δηλ. ξυλείας με καλή ποιότητα και χωρίς σφάλματα. Στο εμπόριο, τα είδη που προέρχονται από τα ελληνικά δάση είναι κυρίως ελάτη, οξιά, μαύρη πεύκη και λεύκη (από φυτείες). Παλαιότερα παράγονταν αρκετές ποσότητες και από άλλα είδη ξύλου, π.χ.
καστανιά, καρυδιά, κυπαρίσσι, φράξο (δεσποτάκι, μέλιο), φτελιά (καραγάτσι), λευκόδερμη πεύκη (ρόμπολο), άρκευθο (κέδρο), σφενδάμι (κελεμπέκι) και φιλύρα (φλαμούρι). Σήμερα τα είδη αυτά είναι σπάνια και τα περισσότερα στην ελληνική αγορά είναι εισαγόμενα. Τα είδη ξύλου χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στα κωνοφόρα και στα πλατύφυλλα ξύλα. Στην αγορά, τα ξύλα αυτά είναι γνωστά με τις ονομασίες «μαλακή ξυλεία» (ξύλο κωνοφόρων) και «σκληρή ξυλεία» (ξύλο πλατυφύλλων). Ξύλο που προέρχεται από τις χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας ονομάζεται τροπική ξυλεία. Μαλακή ξυλεία εισάγεται σήμερα κυρίως από τη Σουηδία, τη Φινλανδία, τη Ρουμανία, τη Ρωσία, τη Βουλγαρία, την Αυστρία, τη Γερμανία, τη Σλοβακία
και άλλες χώρες. Πολλές φορές χρησιμοποιείται και ο όρος «λευκή ξυλεία» όταν στο εμπόριο αναφερόμαστε σε ξυλεία ελάτης και ερυθρελάτης προέλευσης κυρίως από τη Ρωσία (Ρωσική ξυλεία). Επίσης, στη χώρα μας εισάγεται σκληρή ξυλεία, όπως οξιά, δρυς, καρυδιά, καστανιά, φλαμούρι, κερασιά, σφενδάμι, σημύδα κ.α. από τη Ρωσία, τη Σερβία, την Τσεχία, τη Ρουμανία, τη Σλοβενία και τις χώρες της Βαλτικής. Από τις χώρες της Ν.Α. Ασίας (Ινδονησία, Μαλαισία) εισάγονται τα είδη Meranti, Bangkirai, Merbau, Teak, ενώ από την Αφρική εισάγονται Iroko, Mahogany, Sapele, Ajous, Bete, Limba (Fraké), Niangon, Abura (Bahia), Doussie, Azobé κ.α. Από τη Βόρεια Αμερική (ΗΠΑ, Καναδάς) εισάγεται ξυλεία
ψευδοτσούγκας (Oregon pine), πεύκης (Pitch pine), κερασιάς, σφενδαμιού, λεύκης, yellow poplar (δεν είναι λεύκη) κ.α. Τα τελευταία χρόνια γίνονται περιορισμένες εισαγωγές και από την Αυστραλία.

Τα προϊόντα που μπορούμε να παράγουμε σήμερα από ξύλο με μηχανική ή χημική κατεργασία ξεπερνούν τα 2.000. Κυριότερο προϊόν στις αναπτυγμένες χώρες του πλανήτη είναι το χαρτί, ενώ στις φτωχές χώρες της Αφρικής και της Ασίας, η βασική χρήση του ξύλου είναι ως καύσιμη ύλη (καυσόξυλα). Στις διάφορες ξυλοκατασκευές και προϊόντα που συναντάμε σήμερα στη χώρα μας χρησιμοποιείται κυρίως πριστή ξυλεία, δηλ. σανίδια, μαδέρια, καδρόνια, δοκάρια και κολόνες. Αυτές οι κατασκευές μπορεί να είναι είτε δομικές,
είτε έπιπλα, είτε άλλες ξυλουργικές κατασκευές, αντικείμενα, εργαλεία ή εφαρμογές στην ξυλοναυπηγική. Ενδεικτικά αναφέρονται: στέγες, πατώματα, ταβάνια, μπαλκόνια, σκάλες, ξύλινα σπίτια, θερμοκήπια, ξυλότυποι, ξυλοκατασκευές υπαίθρου, περιφράξεις, ηχοπετάσματα, στρωτήρες, έπιπλα, μέσα συσκευασίας και πολλά άλλα. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη χρήση ενός είδους ξύλου σε μία κατασκευή - εφαρμογή μπορεί να σχετίζονται με οικονομικούς, τεχνικούς ή και αισθητικούς λόγους. Κρίσιμη σημασία μπορεί να έχουν ορισμένες ιδιότητες του ξύλου, π.χ. η σκληρότητα, το βάρος (πυκνότητα), η φυσική διάρκεια (ανθεκτικότητα) στις κλιματικές συνθήκες, την υγρασία, τους μύκητες και τα έντομα, η σταθερότητα διαστάσεων στις μεταβολές της υγρασίας κ.α.

Σε κάθε περίπτωση, η γνώση των ιδιοτήτων του ξύλου είναι απαραίτητη τόσο από τεχνολογική όσο και από πρακτική άποψη. Κι αυτό γιατί η ακριβής γνώση των ιδιοτήτων του ξύλου βοηθά τον νέο Σχεδιαστή & Τεχνολόγο ξύλου και επίπλου να καταλάβει τη συμπεριφορά του ξύλου ως υλικού. Γιατί απλά οι κατασκευές και τα προϊόντα ξύλου που συναντάμε στην αγορά αλλά και καθημερινά γύρω μας δείχνουν τη στενή σχέση που υπάρχει μεταξύ των ιδιοτήτων του ξύλου και των δυνατοτήτων του ως δομικό & κατασκευαστικό υλικό ή υλικό επιπλοποιίας. Αναμφίβολα, η επιλογή του κατάλληλου είδους ξύλου για μία συγκεκριμένη χρήση - εφαρμογή προϋποθέτει την παραπάνω γνώση.

Καθηγητή Δρ. Γεωργίου Μαντάνη
Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου - ΤΕΙ Λάρισας

Ολόκληρη την εργασία θα μπορέσετε να τη βρείτε: http://users.teilar.gr/~mantanis/Efarmoges-eidwn-xylou.pdf

Το Τμήμα ΤΕΙ Ξύλου & Επίπλου της Καρδίτσας

Ένα Τμήμα για σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση !

Υπάρχουν άραγε σήμερα Σχολές στα ΑΕΙ της χώρας μας που μπορούν να προσφέρουν θετικές προοπτικές όσον αφορά την επαγγελματική αποκατάσταση των πτυχιούχων;

Ναι υπάρχουν, αυτή είναι η απάντηση. Συγκεκριμένα υπάρχουν νέα τμήματα με σύγχρονη εργαστηριακή και ηλεκτρονική υποδομή, νεόδμητα κτίρια και μάλιστα σε αντικείμενα ενδιαφέροντα που ανήκουν σε «νέες» ειδικότητες με μεγάλη ζήτηση στην αγορά.

Στην κατηγορία αυτή ανήκει το Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου του ΤΕΙ Λάρισας με έδρα την Καρδίτσα (τηλ. 24410 28.499, website: www.wfdt.teilar.gr) και
ο προϊστάμενός του Αν. Καθηγητής κ. Ιωάννης Παπαδόπουλος τονίζει ότι «οι πτυχιούχοι μας, οι οποίοι μέχρι σήμερα ανέρχονται στους 180, έχουν αποκατασταθεί επαγγελματικά στην ελληνική και την κυπριακή αγορά του ξύλου και επίπλου όπου σταδιοδρομούν με επιτυχία».

Το παραπάνω είναι το βασικό συμπέρασμα που εξάγεται και από έρευνα των καθηγητών Ι. Παπαδόπουλου και Γ. Μαντάνη (του έτους 2007), όπου διαπιστώνονται τα ανωτέρω, που είναι πολύ θετικά και θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψην από τους σημερινούς μαθητές της Γ’ τάξης Λυκείου.

Σχεδιασμός καρέκλας από σπουδαστή με χρήση
Η/Υ στο υπερσύγχρονο εργαστήριο CAD του Τμήματος.

Το Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου άρχισε να λειτουργεί για πρώτη φορά αυτοδύναμα το 2002 και είναι το μοναδικό Τμήμα στην Ανώτατη Τριτοβάθμια Εκπαίδευση της χώρας. Το Τμήμα με γνώμονα την οικονομία, το σεβασμό στο περιβάλλον και την κοινωνική αποδοχή έχει ως αποστολή «να προάγει την ανάπτυξη και τη μετάδοση των γνώσεων της επιστήμης και της τεχνολογίας του ξύλου, της τεχνολογίας παραγωγής επίπλου και ξυλοκατασκευών και του σχεδιασμού επίπλου με τη διδασκαλία και την εφαρμοσμένη έρευνα και να παρέχει στους σπουδαστές άρτια τεχνολογική εκπαίδευση και κατάρτιση για την επιστημονική και επαγγελματική αποκατάσταση και καταξίωση των πτυχιούχων».

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πτυχιούχοι του Τμήματος από το Νοέμβριο του 2005 έχουν κατοχυρωμένα με Προεδρικό διάταγμα τα επαγγελματικά δικαιώματά τους. Το Τμήμα στεγάζεται σε νέες ιδιόκτητες εγκαταστάσεις στο Παρ/μα Καρδίτσας, όπου από πλευράς υποδομών, σπουδαστικών εστιών, εστιατορίων και βιβλιοθηκών, ο σπουδαστής συναντά ότι καλύτερο έχει να επιδείξει η ανώτατη τεχνολογική εκπαίδευση.
Κατά δηλώσεις του ίδιου του Υπουργού Παιδείας κ. Ευρ. Στυλιανίδη, στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Καρδίτσα, «το Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου είναι ένα από τα 5 καλύτερα και πιο οργανωμένα τμήματα στο χώρο των ΤΕΙ, το οποίο βρίσκεται σε στενή επαφή με την ελληνική παραγωγή και πράξη!». Στο Τμήμα λειτουργούν σήμερα τα εργαστήρια τεχνολογίας ξύλου, ποιοτικού ελέγχου, τεχνολογίας παραγωγής επίπλου, τεχνικού σχεδίου, σχεδιασμού επίπλου με Η/Υ (CAD), βιομηχανικού σχεδιασμού, μηχανικής κατεργασίας ξύλου, τεχνολογίας & συντήρησης ξυλοκατασκευών και εφαρμοσμένου μάρκετινγκ - οικονομίας & διοίκησης.

Περισσότερες πληροφορίες για το Τμήμα στην ιστοσελίδα www.wfdt.teilar.gr